''Φοβίες''

Τι είναι η Φοβία;

Ο παθολογικός φόβος για κάτι που δεν συνιστά πραγματικό κίνδυνο ή απειλή.

Ο αριθμός των ατόμων που πάσχουν από φοβίες, διαφόρων ηλικιών και κοινωνικοοικονομικών καταβολών, είναι υψηλός, υποδεικνύοντας ένα ποσοστό 5,1%-12,5% του ευρύτερου πληθυσμού να εμφανίζει σχετική συμπτωματολογία. Παράλληλα οι φοβίες φαίνεται να αποτελούν την πιο συχνά εμφανιζόμενη ψυχική διαταραχή στις γυναίκες και τη δεύτερη στους άνδρες ηλικίας άνω των 25 ετών. Σημαντική είναι επίσης η εκδήλωση φοβιών και σε πολιτισμικά διαφοροποιημένα κράτη, πέραν της Δύσης, όπως, για παράδειγμα, σε χώρες της Αφρικής. Πράγματι, η συχνότητα εκδήλωσης είναι και εκεί υψηλή, παρουσιάζοντας μια ιδιαίτερη διαφοροποίηση στον τρόπο εκδήλωσης των συμπτωμάτων -εμφανίζονται κυρίως σωματικές ενοχλήσεις-, ή στο αντικείμενο του φόβου -φοβία για τη μαγεία, τα πνεύματα ή τα υπερφυσικά φαινόμενα.

Εξαιρετικά υψηλός και εντυπωσιακός είναι και ο αριθμός των διαφόρων φοβιών που καταγράφονται από το National Phobics Society. Πεντακόσια διαφορετικά είδη φοβιών αναφέρονται κατά αλφαβητική σειρά συμπεριλαμβάνοντας ακόμη και τα πιο απίθανα αντικείμενα φοβικής εκδήλωσης. Σε κάθε γράμμα του αλφαβήτου αντιστοιχούν δεκάδες είδη φοβιών. Ενδεικτικά αναφέρονται:

ΦΟΒΙΕΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ

Φοβία του αίματος

Φοβία των αριθμών

Φοβία των ασθενειών

Φοβία της βρομιάς

Φοβία των ενέσεων

Φοβία των μικροβίων

Φοβία του νερού

Φοβία της σκόνης κά.

ΦΟΒΙΕΣ ΖΩΩΝ

Φοβία των αλόγων

Φοβία των αραχνών

Φοβία των ποντικών

Φοβία των σκύλων

Φοβία των ερπετών κά.

ΦΟΒΙΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ

Αιχμοφοβία

Ακροφοβία

Αγοραφοβία

Κλειστοφοβία

Νυκτοφοβία

Φοβία των γιατρών, της νοσηλείας

Φοβία των εξετάσεων κά.

ΦΟΒΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ

Φόβος αποτυχίας & κριτικής

Φόβος έκφρασης άρνησης

Φόβος έκφρασης διεκδίκησης

Φόβος εμφάνισης σε κοινό

Φόβος κοινωνικής επαφής

Φόβος του άλλου φύλου

Φόβος του φαγητού μαζί με άλλους κά.

Βέβαια ο πιο σημαντικός φόβος ίσως είναι αυτός του θανάτου, που αποτελεί πανανθρώπινο κι οικουμενικό φαινόμενο και είναι διαρκώς παρών στη σκέψη των ανθρώπων καραδοκώντας σε σκοτεινές πλευρές του μυαλού τους. Η τρομακτική σκέψη του αναπόφευκτου του θανάτου μας εμποδίζει να απολαύσουμε τη ζωή και συχνά πυροδοτεί εκδηλώσεις ψυχοπαθολογικής συμπεριφοράς, όπως η κατάθλιψη ή οι κρίσεις πανικού. Κάποιοι φτάνουν στο σημείο να μισήσουν την ίδια τη ζωή, λόγω της απειλής του θανάτου.

Ο φόβος του θανάτου πολλές φορές καταλαμβάνει τόσο χώρο και χρόνο στη ζωή μας, ώστε αδυνατούμε να ζήσουμε την ίδια τη ζωή. Είναι τόσο έντονη η παρουσία του, που αποτελεί μια διαρκή απειλή.

Ο φόβος του θανάτου υπάρχει πάντα κάτω από την επιφάνεια. Μας κυνηγάει σε όλη μας τη ζωή και εμείς χτίζουμε αμυντικούς μηχανισμούς, για να μπορέσουμε να χειριστούμε την επίγνωση του θανάτου. Δεν μπορούμε όμως να τον βγάλουμε απ' το μυαλό μας. Ξεσπάει σε κάθε εφιάλτη μας. «Προτιμάμε καλύτερα να πεθαίνουμε κάθε ώρα από το φόβο του θανάτου, παρά να πεθάνουμε μια φορά» αναφέρει ο Σαίξπηρ.

Αλλά το ζήτημα του θανάτου απασχολούσε έντονα τους ανθρώπους ήδη από πολύ παλιά. Ο Σωκράτης ζητούσε από τους ανθρώπους να σκεφτούν και να φιλοσοφήσουν πάνω σε θέματα ζωής και θανάτου και να τα αποδεχτούν, ενώ ο Επίκουρος πίστευε, ότι η αποστολή της φιλοσοφίας είναι να ανακουφίσει την ανθρώπινη δυστυχία και θεωρούσε βασικότερη αιτία δυστυχίας τον πανταχού παρόντα φόβο μας για το θάνατο.

Η Αγία Γραφή, ως έκφραση της Θείας Αποκάλυψης τού Θεού στον άνθρωπο, αναφέρεται σε ισόβιους δούλους για το φόβο του θανάτου "και απαλλάξη τούτους, όσοι φόβω θανάτου δια παντός του ζην ένοχοι ήσαν δουλείας" (Εβραίους 2/β: 14,15).

Όσο για την σύγχρονη επιστήμη, κατάφερε μεν να εμποδίζει την έναρξη της ζωής, δε μπόρεσε ωστόσο να νικήσει το τέλος της.

Κι ο Γούντι Αλεν ευφυολογώντας ανέφερε ενδεικτικά: «Δεν φοβάμαι το θάνατο, απλώς δεν θέλω να είμαι εκεί όταν θα έρθει»!

Ο σημαντικότερος εν ζωή υπαρξιακός ψυχοθεραπευτής, ο Irvin Yalom, μας προσκαλεί να μην αγνοήσουμε το θάνατο, ούτε να τον ξορκίσουμε, αλλά να πετύχουμε το δυσκολότερο: να συμφιλιωθούμε μαζί του και να αναμετρηθούμε με το μεγαλύτερο ανθρώπινο φόβο.

Αν κάτι καταλαβαίνουμε από τα παραπάνω, είναι ότι τελικά ο φόβος του τέλους της ζωής αγγίζει σε υπαρξιακό επίπεδο ευαίσθητες και κρίσιμες πτυχές της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης, κι όχι μόνο του τέλους της. Ο θάνατος και η εσωτερική επεξεργασία του θανάτου αναδεικνύει ξεκάθαρα τη συνολικότερη θεώρηση του καθενός μας για το νόημα της ζωής, για τις σχέσεις με τον εαυτό μας, τους άλλους και τον κόσμο, για το πεπερασμένο της ύπαρξης. Είναι πραγματικά μια βιαιότητα η εμπειρία του πένθους, είναι όμως σημαντικό να αναγνωρίσουμε, ότι η ύπαρξη του θανάτου μάς βοηθά να ζήσουμε καλύτερα. Η χαρά, η νοηματοδότηση της ζωής, οι αναμνήσεις και οι εγγραφές από το παρελθόν, η μοναξιά, η απόγνωση, η ελευθερία, η φθορά, η αρρώστεια... μας οδηγούν να αναμετρηθούμε με τα δεδομένα της ύπαρξης και συνταράσσουν ενδότερες δομές της ψυχής μας. Η επεξεργασία του θανάτου αποτελεί την πιο σκοτεινή πλευρά της ύπαρξής μας, καθώς ο τρόπος με τον οποίο βιώνουμε το επερχόμενο τέλος, εξαρτάται από το πώς βιώνουμε την ίδια τη ζωή μας. Και τελικώς, όταν κάποιος δεν συλλαμβάνει το μεγαλείο της ζωής, γιατί να τον απασχολεί ο θάνατος;

Καλύτερα να πεθάνεις μια φορά παρά να τρέμεις από το φόβο σου μια ζωή

Αίσωπος

Πάμε να δούμε τώρα τα συμπτώματα που μπορεί να μας επιφέρουν κάποιες φοβίες:

 Συμπτώματα

-αίσθημα τρόμου για το συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση

-αυτόματες, μη ελεγχόμενες σκέψεις που αναλώνουν τις διανοητικές

και σωματικές λειτουργίες του ατόμου

-συμπτώματα άγχους: εφίδρωση, τρεμούλα, ρίγη ή ξαφνικά

αισθήματα ζέστης, ναυτία, ταχυπαλμία, ανησυχία, εκνευρισμός,

αίσθημα πανικού

-αίσθηση «μη πραγματικότητας» (αποπραγματοποίηση) ή αίσθηση

απομάκρυνσης/ αποστασιοποίησης από τον εαυτό

(αποπροσωποποίηση)

-φόβος απώλειας ελέγχου ή τρέλας

-φόβος θανάτου

-παραισθησίες (μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα)

-αρνητικές/ «καταστροφικές» σκέψεις

Αντιμετώπιση

Σημαντικό όμως είναι το άτομο να μην αφήσει χωρίς βοήθεια τον εαυτό του για παρατεταμένο χρονικό διάστημα και αρχίσει να «δομεί» την καθημερινότητά του βάσει των φοβικών του συμπτωμάτων, να αρχίσει δηλαδή να αποφεύγει καθημερινές δραστηριότητες που τελικά θα τον εγκλωβίσουν περισσότερο καθηλώνοντάς τον στο σπίτι φοβούμενος ότι κάτι κακό θα του συμβεί. Είναι σημαντικό να μην επιτρέψει έναν τέτοιο περιορισμό στον εαυτό του και περάσει σημαντικές στιγμές της ζωής του σε κατάσταση καθημερινού περιορισμού, χάνοντας την απόλαυση σημαντικών πλευρών της ζωής. Χρειάζεται να διεκδικήσει και ο ίδιος τη θεραπεία του και να έχει κίνητρο για αυτή, όπως εξάλλου ισχύει και για πολλά θέματα της ζωής για τα οποία πρέπει εμείς οι ίδιοι να αγωνιστούμε και να παλέψουμε γιατί η ζωή που φοβάται τη ζωή δεν είναι ζωή